God IKT er gull for Forsvaret

Ein kritisk komponent 

God IKT-styring er langt frå lett. Men det er heilt naudsynt at den er så god som råd. Det fastslo forskingsdirektør Espen Skjelland i FFIs avdeling Strategiske analysar og fellessystem. Han innleidde med å peike på at ein slik grunnmur er ein særs kritisk komponent for eit effektivt forsvar. 

Skjelland la vekt på at Forsvarets digitale grunnmur, forstått som ei samling av IKT-fellesressursar, utgjer fundamentet for all IKT i Forsvaret. Dermed er dette kritisk for både planlegging og gjennomføring av militære operasjonar. 

Første heile analyse 

FFI-rapporten er den første heilskaplege analysen av Forsvarets digitale grunnmur. Den syner kor viktig denne infrastrukturen er, og peikar på nøkkelfaktorar for å sikre at den fungerer. Tankegangen er velkjent. Både Nato og det britiske forsvarsdepartementet nyttar «digital backbone» (ryggrad) om lag slik som Forsvaret definerer sin metafor. 

Rapporten legg vekt på at det utan ein fungerande IKT-infrastruktur vil det vere vanskeleg, om ikkje uråd, å gjennomføre militære aktivitetar. Det gjeld same kvar på krisespekteret ein er.

Det handlar kort sagt om fundamentet som gjer det mogleg å kommunisere, dele data og bruke avanserte teknologiar som kunstig intelligens og skytenester.  

Skjelland var oppteken av at ingen har fasitsvar på alle spørsmåla som dukkar opp i samband med den digitale grunnmuren. 

– Difor ønsker vi alle gode innspel velkomne, sa han. 

Fire tilrådingar å starte med

Sjefsforskarane Ketil Lund, Ann-Kristin Elstad og Monica Endregard gjekk gjennom ulike sider av det store og mangslungne feltet som utgjer byggesteinane i grunnmuren.  

Rapporten legg stor vekt på at dette handlar om mykje meir enn sjølve teknologien. Oppsummert handlar det om seks kritiske suksessfaktorar. Innanfor desse er det fire tilrådingar som Forsvaret burde starte med, meiner forskarane. 

Den første tilrådinga er å sikre eintydig definisjon av rollar, ansvar og avgjerder. Dette legg grunnlaget for å gjennomføre prosessar og prosedyrar og gir rammer som menneske og kultur må tilpasse seg.

Den andre er å etablere og halde ved like eit forsvarleg tryggingsnivå. Det inneber å skaffe seg godt oversyn, prioritere innsatsområde og allokere ressursar til risiko- og tryggingsstyring. 

Det tredje punktet handlar om å utarbeide omforeinte målbilete innanfor dei ulike teknologiske bestanddelane av den digitale grunnmuren, og for heilskapen. 

For det fjerde peikar rapporten på at ein må gjennomføre ein systematisk kompetanseanalyse. Målet er å avdekke kva for eit kompetansebehov Forsvaret har for å kunne gjennomføre prosessane sine knytt til IKT. Vidare kva kompetansebehov Forsvaret kan dekke ved hjelp av eigne ressursar, og eventuelt kva kompetansebehov som kan dekkast av partnarane i eksterne samarbeid. 

Militære og sivile stiller likt 

Møteleiar Grethe Skaugvoll introduserte to paneldeltakarar som frå kvar sin posisjon hadde sett på rapporten. Oberst Atle Gulbrandsen er leiar for IKT-arbeidet i Forsvarsstaben, medan informatikkprofessor Olav Lysne er leiar i SimulaMet. Det er ein del av Oslo Met som særleg arbeider med kommunikasjonssystem og maskinintelligens.  

Gulbrandsen sette stor pris på at FFI har sett den digitale grunnmuren under lupa. Han understreka at Forsvaret er medvite om IKT-utfordringane, og bur seg på dei gjennom mellom anna prosjektet «Forsvarssektoren 2024», ofte omtalt som «F24». 

Lysne peikte på at Forsvaret har sine spesifikke utfordringar. Likevel meinte han at store delar av rapporten tek opp utfordringar som alle store verksemder strir med. Skilnaden på militære og sivile organisasjonar er ofte liten når det gjeld IKT. 

– Også i det sivile møter ein mange av problema som er nemnde i dette dokumentet, sa han. 

Nasjonal kontroll 

Publikum fekk høve til å stille spørsmål til slutt. Eit av dei handla om nasjonal kontroll av IKT-systema: Kva gjer ein med det faktum at mange slike system er kontrollerte frå andre land? 

Olav Lysne svarte at sjølv det heilnorske Vipps, utvikla av den norske marknaden for nordmenn, er avhengig av ei mengd utanlandske IP-adresser. 

– Så spørsmålet er godt, sa han. 

– Samstundes er problemet med kontroll med dataressursar i krig ikkje lenger teoretisk, og svara er ikkje eintydige. Krigen i Ukraina er døme på det. Her såg vi mellom anna korleis ukrainarane heldt på kontrollen ved å flytte dataressursar ut av landet, noko dei openbert må ha hatt planar om før invasjonen.  

Då frukostmøtet var over, forsvann dei trykte eksemplara av den nye FFI-rapporten fort. Både rapporten og eit utvida samandrag kan lastast ned elektronisk. Videoopptaket frå Deichmansalen er også tilgjengeleg. 

Tekst skrevet av: Lars Aarønæs.

Program